Jak dokonać optymalnego doboru środków ochrony indywidualnej, aby realnie, a nie tylko pozornie zapewnić bezpieczeństwo?
Poruszając się w gąszczu wymagań prawnych często zadajemy sobie pytanie skąd czerpać informacje, aby właściwie dokonać doboru środków ochrony indywidualnej (śoi), zwłaszcza na stanowiskach pracy, na których może wystąpić atmosfera wybuchowa.

Ryszard Szefler

Zagrożenie wybuchem

Zagrożenie wybuchem stanowi istotny problem w wielu gałęziach przemysłu. W praktyce atmosfera wybuchowa występuje nie tylko w dużych zakładach chemicznych, czy rozlewniach gazów, ale również w wielu mniejszych zakładach pracy, w których pojawiają się np. palne pyły m.in. drewna, węgla, mąki, cukru, aluminium, przy spalaniu biomasy, a także w magazynach i lakierniach.
Jeżeli w miejscu pracy występuje możliwość pojawienia się atmosfery wybuchowej, wówczas pracodawca zobowiązany jest do stosowania technicznych i organizacyjnych środków ochronnych.

"Atmosfera wybuchowa - mieszanina z powietrzem w warunkach atmosferycznych, substancji palnych w postaci gazów, par, mgieł lub pyłów, w której po wystąpieniu zapłonu, spalanie rozprzestrzenia się na całą niespaloną mieszaninę”.

Rozporządzenie MG z dn. 8.VII.2010 r. „W sprawie minimalnych wymagań, dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, związanych z możliwością wystąpienia w miejscu pracy atmosfery wybuchowej” (Dz. U. 2010 nr 138 poz. 931) wdrażające postanowienia Dyrektywy 1999/92/EEC.

Zgodnie z wymaganiami Rozporządzenia MG z dn. 8.VII.2010 r wdrażającego postanowienia dyrektywy 1999/92/EEC pracodawca powinien podjąć we wskazanej poniżej kolejności działania i środki zmierzające do:

- Zapobiegania tworzeniu się atmosfery wybuchowej;
- Zapobiegania wystąpieniu zapłonu atmosfery wybuchowej;
- Ograniczenia szkodliwego efektu wybuchu, w celu zapewnienia ochrony zdrowia i bezpieczeństwa osób pracujących.

System ochrony przed wybuchem a dobór śoi

Środki ochrony indywidualnej są jednym z elementów systemu zabezpieczeń obejmujących rozwiązania techniczne i organizacyjne. Zgodnie z obowiązującą hierarchią dotyczącą projektowania programów redukcji ryzyka zawodowego, stanowią one „ostatnią linię obrony” przed występującymi w miejscu pracy zagrożeniami.

„§ 10.3 Zapobieganie zagrożeniu zapłonem (…) powinno także uwzględniać ładunki elektrostatyczne przenoszone lub wytwarzane przez osoby pracujące lub środowisko pracy. Tam, gdzie atmosfera wybuchowa może pojawić się w ilościach zagrażających bezpieczeństwu i zdrowiu, na podstawie przeprowadzonej oceny ryzyka, pracodawca zapewnia osobom pracującym odpowiednie ubiory, które nie będą przyczyniać się do powstania wyładowań elektrostatycznych mogących wywołać zapłon atmosfery wybuchowej”.

Rozporządzenie MG z dnia 8.VII.2010 r. (Dz. U. 2010, nr 138, poz. 931)

Dlatego też istotny jest ich właściwy dobór, w odniesieniu do wszystkich zidentyfikowanych zagrożeń. W miejscach pracy, w których może wystąpić atmosfera wybuchowa ich dobór jest bardziej złożony, gdyż w tym przypadku należy połączyć wiedzę i wymagania płynące bezpośrednio z przepisów Dyrektywy ATEX oraz przygotowania programów redukcji ryzyka zawodowego.

Wymagania prawne a rzetelna ocena zagrożeń

W odniesieniu do doboru śoi wykorzystywanych w przestrzeniach zagrożonych wybuchem, zgodnie z obowiązującą literą prawa bardzo często uwagę przykłada się głównie do wyposażenia pracowników w ubrania ochronne, które nie przyczyniają się do powstawania wyładowań elektrostatycznych mogących wywołać zapłon atmosfery wybuchowej. I słusznie, gdyż elektryczność statyczna jest jednym z możliwych źródeł zapłonu, które należy skutecznie wyeliminować. Dokonując doboru śoi warto jednak zadać sobie kilka dodatkowych pytań: