Obowiązki dotyczące dostarczania i stosowania odzieży i obuwia roboczego oraz SOI

Pracodawca może powierzyć wykonywanie tego zadania firmie zewnętrznej, jednak nie zwalnia go to z odpowiedzialności za zapewnienie, aby pracownicy otrzymywali wymagane na określonych stanowiskach rodzaje odzieży i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej – ustalone przez pracodawcę zgodnie z art. 2378 § 1 kp. W takim przypadku pracodawca powinien również zapewnić, aby spełnione były inne wymagania określone w przepisach kodeksu pracy, a więc w szczególności, aby ww. przedmioty:

• posiadały właściwości ochronne i użytkowe, a w razie utraty tych cech były niezwłocznie wymieniane na przedmioty posiadające takie właściwości,
• były prane, konserwowane, naprawiane, odpylane i odkażane,
• były przechowywane w odpowiednich miejscach i warunkach.

Pracodawca powinien założyć i prowadzić odrębnie dla każdego pracownika kartę ewidencyjną przydziału odzieży i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej, a także wypłaty ekwiwalentu pieniężnego za używanie własnej odzieży i obuwia oraz ich pranie i konserwację (§ 8 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie zakresu prowadzenia przez pracodawców dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracownika – Dz.U. nr 62, poz. 286, z późn. zm.).
Środki ochrony indywidualnej powinny być stosowane zgodnie ze swoim przeznaczeniem – zgodnie z instrukcją przekazaną przez pracodawcę. Instrukcja powinna określać sposoby i warunki stosowania środków ochrony indywidualnej, a w szczególności czas i przypadki, w których powinny być używane (biorąc pod uwagę stopień zagrożenia, częstość narażenia na zagrożenie, cechy stanowiska pracy każdego pracownika i skuteczność działania środków ochrony indywidualnej), a także sposoby kontroli i konserwacji tych środków. W razie potrzeby – w celu zapewnienia właściwego używania środków ochrony indywidualnej – pracodawca powinien zorganizować pokazy używania tych środków.
Zgodnie z § 39c wymienionego wcześniej rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy – pracodawca powinien zapewnić pracownikom informacje o istniejących zagrożeniach, przed którymi chronić ich będą środki ochrony indywidualnej oraz informacje o tych środkach i zasadach ich stosowania.
Również przepis art. 2376 § 1 kp zobowiązuje pracodawcę do informowania pracowników o sposobach posługiwania się środkami ochrony indywidualnej.

 Powyższe przepisy nie określają kiedy i w jakiej formie powinno odbywać się zaznajomienie pracowników z informacjami o środkach ochrony indywidualnej niezbędnych do stosowania w związku z określonymi zagrożeniami oraz o sposobach posługiwania się tymi środkami (zapewniającymi największą skuteczność tych środków w zakresie ochrony przed zagrożeniami). Biorąc pod uwagę cel przekazywania tych informacji – informowanie powinno odbywać się przed rozpoczęciem pracy, przy której wymagane jest stosowanie środków ochrony indywidualnej. Obowiązek ten może być zrealizowany poprzez uwzględnienie tej problematyki w czasie szkolenia wstępnego w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, ale również podczas np. odrębnie zorganizowanego szkolenia. 

Szkolenie (informowanie) takie powinno być przeprowadzane każdorazowo w przypadku wprowadzenia do stosowania przez pracowników nowych rodzajów środków ochrony indywidualnej. Ustalanie wymaganych do stosowania środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego
Rodzaje środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, których stosowanie na określonych stanowiskach jest niezbędne, ma obowiązek ustalić każdy pracodawca, u którego wykonywane są prace powodujące wzmożone brudzenie i niszczenie własnej odzieży i obuwia pracowników oraz (lub) zagrożenia dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników. Ustaleń takich, w formie tzw. tabeli norm przydziału środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, pracodawca dokonuje w porozumieniu z pracownikami lub ich przedstawicielami. W tabeli takiej powinny być określone przewidywane okresy użytkowania odzieży i obuwia roboczego, uzależnione od charakteru i warunków pracy na określonych stanowiskach oraz związanych z nimi: stopnia brudzenia i niszczenia odzieży i obuwia, wymagań technologicznych, sanitarnych oraz bezpieczeństwa i higieny pracy. Ustalony w tabeli okres użytkowania odzieży i obuwia roboczego jest okresem przewidywanym, co oznacza, iż w przypadku szybszego zużycia (zniszczenia) odzieży lub obuwia przez pracownika – pracodawca powinien zapewnić mu odzież i obuwie w odpowiednim stanie. W takim przypadku może być przydzielona pracownikowi używana odzież robocza (z wyjątkiem bielizny osobistej i obuwia), jeżeli zachowała ona właściwości użytkowe, jest czysta i zdezynfekowana.

W „tabelach norm” nie powinny być natomiast określane okresy używalności środków ochrony indywidualnej; środki te powinny być używane do czasu utraty cech ochronnych.

1) „do zużycia” należy rozumieć do czasu utraty cech ochronnych,
2) za okres zimowy uważa się okres od 1 listopada do 31 marca.

Przykładowy wzór „tabeli norm przydziału środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego”

Dobór właściwych środków ochrony indywidualnej

Jeżeli wyeliminowanie zagrożeń przy określonych pracach nie jest możliwe i zapewnienie bezpieczeństwa lub ochrony zdrowia pracowników jest możliwe jedynie poprzez stosowanie środków ochrony indywidualnej – pracodawca powinien ustalić rodzaje takich środków niezbędnych do stosowania, zwracając uwagę na właściwy ich dobór pod względem jak najskuteczniejszej ochrony przed zagrożeniami.
Zgodnie z tabelą nr 3 zamieszczoną w załączniku nr 2 do ww. rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 27 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy – środki ochrony indywidualnej dzielą się na:

• odzież ochronną,
• środki ochrony głowy,
• środki ochrony kończyn górnych,
• środki ochrony kończyn dolnych,
• środki ochrony twarzy i oczu,
• środki ochrony słuchu,
• środki ochrony układu oddechowego,
• środki izolujące cały organizm,
• środki ochrony przed upadkiem z wysokości,
• dermatologiczne środki ochrony skóry.

Aby ustalić i dobrać odpowiednie środki ochrony indywidualnej chroniące przed skutkami zagrożeń występujących przy określonych pracach – należy dokonać analizy rodzajów i poziomu zagrożeń, a następnie:

• ustalić rodzaje niezbędnych środków ochrony indywidualnej chroniących przed określonymi zagrożeniami,
• dobrać najskuteczniejsze środki ochrony indywidualnej, biorąc pod uwagę:
            – rodzaje i poziom czynników środowiska pracy,
            – wymaganą skuteczność ochrony,
            – indywidualne cechy pracownika,
            – konieczność jednoczesnego stosowania kilku środków ochrony indywidualnej, 
• określić zestaw niezbędnych środków ochrony indywidualnej dla pracownika.

Dostarczane pracownikom do stosowania środki ochrony indywidualnej powinny:

• być odpowiednie do istniejącego zagrożenia i nie powodować same z siebie zwiększonego zagrożenia,
• uwzględniać warunki istniejące w danym miejscu pracy,
• uwzględniać wymagania ergonomii oraz stan zdrowia pracownika,
• być odpowiednio dopasowane do użytkownika – po wykonaniu niezbędnych regulacji.

Przed nabyciem środków ochrony indywidualnej pracodawca powinien ocenić, czy środki, które zamierza dostarczyć pracownikom spełniają wyżej wymienione wymagania. Podczas tej oceny należy uwzględnić:

• analizę i ocenę zagrożeń, których nie można uniknąć innymi metodami niż poprzez zastosowanie środków ochrony indywidualnej,
• określenie cech, jakie muszą posiadać środki ochrony indywidualnej, aby skutecznie chroniły przed określonymi zagrożeniami, uwzględniając wszelkie ryzyko jakie mogą stwarzać te środki same z siebie,
• porównanie cech dostępnych na rynku środków ochrony indywidualnej z cechami, o których mowa wyżej.

W przypadku występowania więcej niż jednego zagrożenia i konieczności jednoczesnego stosowania kilku środków ochrony indywidualnej – środki te powinny dać się dopasować względem siebie bez zmniejszenia ich właściwości ochronnych. Przy ustalaniu przez pracodawcę niezbędnych do stosowania przy określonych pracach środków ochrony indywidualnej powinny być pomocne wskazania zawarte w tabelach nr 1-2 zamieszczonych w załączniku nr 2 do rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650, z późn. zm.). I tak:

• w tabeli nr 1 wymieniono zagrożenia i najczęściej zagrożone nimi części ciała, które powinny być chronione odpowiednimi środkami ochrony indywidualnej. Jeśli np. występuje zagrożenie dla dróg oddechowych i oczu ze strony pyłów – powinny być stosowane środki ochrony układu oddechowego oraz środki ochrony oczu;   
• w tabeli nr 2 wymieniono prace, przy których wymagane jest stosowanie określonych rodzajów środków ochrony indywidualnej, a wśród nich:
            – prace w narażeniu na działanie szkodliwych dla zdrowia substancji chemicznych i biologicznych oraz pyłów,
            – spawanie, kucie oraz odlewanie metali
            – oczyszczanie odlewów lub piaskowanie albo śrutowanie przedmiotów,
            – prace, podczas których ręce są narażone na kontakt z substancjami mogącymi zawierać zarazki. 

Lista wymienionych w tabeli prac nie jest zamknięta, co oznacza, że odpowiednie środki ochrony indywidualnej powinny być stosowane również przy innych pracach (niewymienionych w tabeli), jeśli pracownicy przy ich wykonywaniu narażeni są na zagrożenia.

Wiktor Leszczyński 

Artykuł został opublikowany w miesięczniku Przyjaciel Przy Pracy 07-08/2010 W tym wydaniu m.in.: - Poznać i zmieniać - wywiad z prof. Danutą Koradecką, dyrektorem CIOP–PIB - Właściwe kroki w każdej sytuacji - reportaż z Petrochemii – Blachownia - Zdarzenia potencjalnie wypadkowe (cz. 1) - Skutki przecinania szlifierką beczki po paliwie - Ocena ryzyka zawodowego dla pracownika zespołu taśmowego w zakładach przemysłu odzieżowego wg PN-N-18002:2000 Zobacz pełny spis treści